ЕКІНШІ ЖАҒЫНАН, БІЗ ОНЫ БАСҚА АДАММЕН

ӘЙЕЛ ӘЛІ ДЕ ФИЛОСОФИЯЛЫҚ МӘРТЕБЕГЕ ИЕ ЕМЕС. ЖӘНЕ БҰЛ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕ. БАСҚА НӘРСЕ ТУРАЛЫ АЙТАТЫН ФИЛОСОФИЯЛАР БІРТҮРЛІ БОЛЫП КӨРІНЕДІ ЖӘНЕ ОЛАР БІЗГЕ ОҢАЙ ЕМЕС. МҰНЫҢ СЕБЕБІ ҚАРАПАЙЫМ: ОЛАР БІЗГЕ ҰСЫНАТЫН ӘЛЕМ ЖЫНЫССЫЗ ӘЛЕМ… БҰЛ КЕМШІЛІКТІ САРТР ХАЙДЕГГЕРДІ «АДАМ ШЫНДЫҒЫН» ЖЫНЫССЫЗ ҚАЛДЫРДЫ ДЕП АЙЫПТАҒАН КЕЗДЕ БАЙҚАҒАН СИЯҚТЫ. САРТРДЫҢ ӨЗІ КІТАБЫНЫҢ БІР БӨЛІГІН ТІЛЕККЕ, АЛ ЕКІНШІСІН МАХАББАТҚА АРНАДЫ. БІРАҚ БҰЛ ПРОГРЕСС ТЕК КӨРІНУ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. ӨЙТКЕНІ ЖЫНЫСТЫҚ ҚАТЫНАСҚА ТҮСЕТІН АДАМ СҮЙІСПЕНШІЛІККЕ ТОЛЫ, БІРАҚ МҮЛДЕМ СҮЙІКТІ ЕМЕС. СҮЙІКТІСІНІҢ ӨЗІ ЕДЕНГЕ ИЕ, ӨЙТКЕНІ ОЛ ӨЗ КЕЗЕГІНДЕ СҮЙЕДІ. БІЗ МҰНДА САНАНЫҢ ӨЗАРА ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫ ТУРАЛЫ КЛАССИКАЛЫҚ ИЛЛЮЗИЯНЫ ТАБАМЫЗ: ЕКІНШІСІ-БҰЛ ЖАЙ ҒАНА БАСҚА МЕН, ТЕК ӨЗ ҚҰРЫЛЫМДАРЫ БАР, ОЛ ӨЗІ СУБЪЕКТ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ. МЕН БАСҚА МӘСЕЛЕНІҢ ШЕШІМІНЕ АЙНАЛАМЫН. ТЕК СҮЙІСПЕНШІЛІККЕ ЖЫНЫС БЕРІЛГЕНДЕЙ, СҮЙІСПЕНШІЛІККЕ ЖАҚЫН АДАМҒА ҚАРАМА-ҚАРСЫ ЖЫНЫС БЕРІЛГЕНДЕЙ: ӘДЕТТЕГІ МАХАББАТ ПЕН ПЕДЕРАСТИЯ АЙТАРЛЫҚТАЙ ЕРЕКШЕЛЕНБЕЙТІН СИЯҚТЫ. СҮЙІСПЕНШІЛІККЕ КЕЗ-КЕЛГЕН ШЫНАЙЫ СИПАТТАМАҒА ҚАРАМА-ҚАРСЫ КӨЗҚАРАС ЖҮКТЕЛЕДІ, ОНЫҢ ШЕҢБЕРІНДЕ ӨЗ ӨРІСІНДЕ КӨРІНЕТІН БАСҚА МЕН ЕМЕС, ОБЪЕКТИВТІ ТҮРДЕ СҮЙІКТІ. ФЕНОМЕНОЛОГИЯ СҮЙІКТІНІҢ ФЕНОМЕНОЛОГИЯСЫ БОЛУЫ КЕРЕК. БҰЛ ТҰРҒЫДА САРТР ӘЛЕМІ БАСҚА [ХАЙДЕГГЕРГЕ] ҚАРАҒАНДА КӨҢІЛСІЗ: БІЗ ТЕК СҮЙІСПЕНШІЛІКПЕН АЙНАЛЫСҚЫМЫЗ КЕЛЕТІН ОБЪЕКТИВТІ ЖЫНЫССЫЗ ТІРШІЛІК ИЕЛЕРІ ӘЛЕМІ, ӘЛЕМ МҮЛДЕМ ҚҰБЫЖЫҚ.

НЕГІЗГІ ҚАҒИДА: ЗАТТАР МЕНІҢ МАҒЫНАМДЫ АЛУ ҮШІН МЕНІ КҮТКЕН ЖОҚ. НЕМЕСЕ, КЕМ ДЕГЕНДЕ, ДЕСКРИПТИВТІ ТҰРҒЫДАН АЛҒАНДА, ОЛАР МЕНІ КҮТКЕНІН ТҮСІНБЕЙМІН [МЕН ОЛАРҒА МӘН БЕРУІМ ҮШІН]. МАҒЫНАСЫ КЕЛЕСІДЕЙ БОЛУЫ МҮМКІН: КЕРІСІНШЕ, БҰЛ ШАРШАТАДЫ. БҰЛ ҮЛКЕН ДӨҢГЕЛЕК КҮН, БҰЛ ТІК ЖОЛ, БҰЛ БҮЙРЕККЕ ДЕЙІН ЖЕТКЕН ШАРШАУ. МЕН МҰНДА ЕШТЕҢЕ ЖОҚПЫН. БҰЛ МЕН ШАРШАҒАН ЖОҚПЫН. МЕН ЕШТЕҢЕ ОЙЛАП ТАППАЙМЫН, МЕН ЕШТЕҢЕ ЖОБАЛАМАЙМЫН, МЕН ӘЛЕМГЕ ЕШТЕҢЕ ӘКЕЛМЕЙМІН, МЕН ЕШТЕҢЕ ЕМЕСПІН, ТІПТІ АНЫҚТАЛҒАН ЕШТЕҢЕ ЕМЕС: МЕН ТЕК ӨРНЕКПІН. МЕН ӨЗ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫМДЫ ҚАБЫЛДАМАЙМЫН. НЫСАННЫҢ МӘНІ ЖОҚ, ОНЫҢ МӘНІ БАР: ШАРШАУ. ДЕГЕНМЕН, БҰЛ МҮЛДЕМ ОБЪЕКТИВТІ ӘЛЕМ, СУБЪЕКТІСІ ЖОҚ БҰЛ ӘЛЕМ ӨЗІНІҢ ТЕРІСКЕ ШЫҒАРУ ПРИНЦИПІН, ӨЗІН-ӨЗІ ЖОЮ ПРИНЦИПІН ЖАБАДЫ: БАСҚАЛАРДЫҢ АРАСЫНДА ОБЪЕКТ, БІРАҚ ӨЗІНДІК ЕРЕКШЕЛІГІ БАР ОБЪЕКТ (ЛЕ ПЛЮС ДЕ ШЫҒАРМАЛАР), БІЗ ОНЫ БАСҚАСЫ ДЕП АТАЙМЫЗ. ЕКІНШІСІ ОСЫ ШАРШАҒАН ӘЛЕМДЕ ЖӘНЕ ӨЗІНІҢ ПОЗИЦИЯСЫ МЕН ЖЕСТ-ИШАРАСЫМЕН, ЖҰМСАҚ ӘРЕКЕТІМЕН, ТЫНЫШ ТЫНЫСЫМЕН ЖӘНЕ ЖАЙБАРАҚАТТЫҒЫМЕН ОЛ ШАРШАМАЙТЫН ӘЛЕМДІ БІЛДІРЕ АЛАДЫ. БІЗ БАСҚАСЫН ДӘЛ ОСЫЛАЙ АТАЙМЫЗ:«МҮМКІН ӘЛЕМНІҢ КӨРІНІСІ». ЖЕТІСПЕЙТІН СЫРТҚЫ ӘЛЕМНІҢ КӨРІНІСІ. ЭКСПРЕССИЯСЫЗ ӨРНЕК. БАСҚАСЫ БІЛДІРГЕН ӘЛЕМ, ЕКІНШІСІ БОЛЫП ТАБЫЛАТЫН БҮКІЛ ҒАЛАМ ВАЛЕРИ АЙТҚАН ОБЪЕКТІЛЕР САНАТЫНА СӘЙКЕС КЕЛЕДІ: «ЖЕТІСПЕЙТІН ЗАТТАРДЫ БЕЙНЕЛЕУ ӘРЕКЕТІ». ЖАСЫРЫН ӨКІЛДІККЕ НЕГІЗДЕЛГЕН ӘРЕКЕТ, БІРАҚ БҰЛ МАҒАН ЕСКІ ҒАЛАМДЫ ВЫТЫСТЫРУҒА, ОНЫ ТАМАҒЫМА ИТЕРУГЕ, БҰЛ ЖОЛЫ МЕН ШАРШАҒАН АДАМ ЕКЕНІМДІ ТҮСІНУГЕ ЖЕТКІЛІКТІ. ШАРШАУДЫҢ ШАРШАҒАНҒА СИҚЫРЛЫ ӨЗГЕРУІ. БҰЛ МЕНМІН, МЕН ЖАЛҒЫЗБЫН: ТЫМ ҮЛКЕН ЖАУАПКЕРШІЛІК, ОЛ ТӨЗГІСІЗ, КЕЗДЕЙСОҚТЫҚПЕН БІРДЕЙ, МЕН ҰЯЛАМЫН. БҰЛ ҰЯТ, БҰЛ КЕЗ-КЕЛГЕН ОБЪЕКТИВТІ ЖӘНЕ АЙҚЫН СИПАТТАМАНЫ БҰЗАТЫН САНА, БҰЛ БАСҚАНЫҢ САНАСЫ, БҰЛ ҰЯЛШАҚТЫҚ, БАСҚАҒА ДЕГЕН ЖАСЫРЫН АШУ. БІРАҚ ЕКІНШІСІ ТЕК ҚАРСЫЛАС, ЖЕККӨРІНІШТІ МЕ? БҰЛ МҮМКІН СЫРТҚЫ ӘЛЕМНІҢ КӨРІНІСІ ҒАНА МА? БҰЛ ДОСТЫҚ ТУРАЛЫ ҰСЫНЫС ЕМЕС ПЕ? МЕН ШАРШАУЫМДЫ ЖЕҢЕМІН, КҮНДІ, ЖОЛДЫ ЖӘНЕ ШАРШАУДЫ ЫНТАЛАНДЫРУҒА АЙНАЛДЫРАМЫН. МЕН ӨЗІМДІ АҚЫСЫЗ ҚҰРБАН ЕТЕМІН, МЕН ӨЗІМЕ АЙНАЛҒАН ӨТЕ ҚЫМБАТ ШАРШАУДЫ ҚҰРБАН ЕТЕМІН. САЙЫП КЕЛГЕНДЕ, МЕН БАСҚА БІРЕУДІҢ МАҒАН АШАТЫН СЫРТҚЫ ЖЕТІСПЕЙТІН ӘЛЕМІН ЖҮЗЕГЕ АСЫРАМЫН-БІР СӨЗБЕН АЙТҚАНДА, МЕН БАСҚА БІРЕУМЕН БІРГЕ БОЛАМЫН… БІРАҚ ОЛ ҚАНДАЙ БАҒАМЕН АҚТАЛАДЫ [ДОСТЫҚ]? АШУ МЕН ДОСТЫҚТЫҢ ӨЗАРА МӘНІ НЕДЕ? БҰЛ БАСҚА МӘСЕЛЕ. БІРАҚ БҰЛ БІЗДІҢ ПРОБЛЕМАМЫЗ ЕМЕС. БІЗ БҰЛ ТУРАЛЫ ӘЙЕЛДІҢ СИПАТТАМАСЫН БАСҚА АДАМҒА-ЕР АДАМҒА ЖҮГІНБЕЙ-АҚ ЖАСАУҒА БОЛМАЙТЫНДЫҒЫНА БАЙЛАНЫСТЫ АЙТТЫҚ.

МІНЕ, ЕКІНШІСІ-САНАНЫҢ БІР ТҮРІ РЕТІНДЕ ЕМЕС, БАСҚА МЕН СИЯҚТЫ ЕМЕС, ОБЪЕКТИВТІ ТҮРДЕ МҮМКІН БОЛАТЫН ЭКСТЕРЬЕРЛІК РЕТІНДЕ АНЫҚТАЛҒАН ЕР АДАМ. МҰНЫҢ БӘРІ ӘЙЕЛ. МҰНДА СІЗ АЛЫС ЕМЕС АДАМ БОЛУЫҢЫЗ КЕРЕК, АҢҒАЛ БЕЙНЕНІ ҰСТАНУЫҢЫЗ КЕРЕК: НӘЗІК ЖАСӨСПІРІМДІ, МИСОГИНИСТТІ ЖӘНЕ ШЫНАЙЫ ЕМЕС АДАМДЫ АЗАПТАЙТЫН БОЯЛҒАН ӘЙЕЛ. БҰЛ ӘЙЕЛДІҢ БЕТІНДЕ БІЗ ЖЕТІСПЕЙТІН СЫРТҚЫ ӘЛЕМНІҢ КӨРІНІСІН ІЗДЕУГЕ БЕКЕР ТЫРЫСАТЫН ЕДІК. ОНДА БАРЛЫҒЫ ҰСЫНЫЛҒАН. ӘЙЕЛ ЕШҚАНДАЙ МҮМКІН ӘЛЕМДІ БІЛДІРМЕЙДІ; ДӘЛІРЕК АЙТСАҚ, ОЛ «СЫРТҚЫ ӘЛЕМ» ЕМЕС, ОЛ ӨЗІ. ӘЙЕЛ ӨЗІН ҒАНА БІЛДІРЕДІ: ӨЗІН-ӨЗІ КӨРСЕТУ, КІНӘСІЗДІК, БЕЙТАРАПТЫҚ. ОЛ ЕШНӘРСЕ БІЛДІРМЕЙТІН ТАЗА ОБЪЕКТ ПЕН БАСҚАЛАРҒА-ӨЗІНЕН БАСҚА НӘРСЕНІ БІЛДІРЕТІН ЕР АДАМҒА — СЫРТҚЫ ӘЛЕМ АРАСЫНДАҒЫ ДЕЛДАЛ ДЕП БІРДЕЙ АЙТУҒА БОЛАДЫ. ӘЙЕЛ БІЗДІ ОБЪЕКТІДЕН ЕКІНШІСІНЕ АУЫСҚАН КЕЗДЕ ОБЪЕКТІДЕН ТУЫЛҒАН БАСҚАНЫҢ ГЕНЕЗИСІНДЕ БОЛУҒА МӘЖБҮР ЕТЕДІ. ЕКІНШІ ЖАҒЫНАН, БІЗ ОНЫ БАСҚА АДАММЕН НАҚТЫ АЖЫРАТА АЛАМЫЗ: МЕН ӨЗ КӨЗІММЕН ЕКІНШІСІН МАЗАҚ ЕТЕ АЛАМЫН, ОНЫ ДӨРЕКІ ТҮРДЕ ҚОРЛАЙ АЛАМЫН, ОЛ БІЛДІРЕТІН ӘЛЕМНІҢ МҮМКІНДІГІН ЖОҚҚА ШЫҒАРА АЛАМЫН, ЯҒНИ. ЕКІНШІСІН АБСУРДТЫҚ МЕХАНИКАЛЫҚ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚҚА ДЕЙІН АЗАЙТЫҢЫЗ. ШЫНДЫҒЫНДА, БІЗ" МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ " ДЕП АТАЙМЫЗ МҮМКІН БОЛАТЫН СЫРТҚЫ ӘЛЕМНЕН ҮЗІЛГЕН ӨРНЕКТІҢ ӨЗІ, ОЛ [ӨРНЕК] ОЛ БОЛМАУ АРҚЫЛЫ БІЛДІРЕТІН ЖАСЫРЫН ТҮРДЕ БЕЙНЕЛЕЙДІ. МІНЕЗ — БҰЛ ЭКСПРЕССИВТІЛІКТЕН АЖЫРАТЫЛҒАН ӨРНЕК; ӘРИНЕ, БАСҚА ЕРКЕК ЖАҒДАЙЫНДА АЙТЫЛҒАН ЖОҚ, БІРАҚ СОҒАН ҚАРАМАСТАН, ОЛ ЭКСПРЕССИВТІЛІК ТОЛЫҒЫМЕН ҰМТЫЛАТЫН НӘРСЕ. ӨЗІН-ӨЗІ ҰСТАЙ ОТЫРЫП, ӨЗ ШЕГІНЕН ТЫС, ЕКІНШІСІ АБСУРДТЫҚ КӨРІНІСТІ ҚАБЫЛДАЙДЫ, СӘЙКЕС КЕЛМЕЙТІН ҚИМЫЛДАРҒА ДЕЙІН АЗАЯДЫ. БІРАҚ ӘЙЕЛ, КЕРІСІНШЕ, ӨЗІНІҢ КЕРЕМЕТ ҚАТЫСУЫМЕН, ЖОҚҚА ШЫҒАРУҒА БОЛМАЙТЫН, ҚОРЛАУ МҮМКІН ЕМЕС АДАМ; БАСҚА НӘРСЕ ТУРАЛЫ АЙТУ МҮМКІН ЕМЕС. СЕБЕБІ СЫРТҚЫ ӘЛЕМ ЖОҚ; ӨРНЕК-ӨРНЕК. ӘЙЕЛ БІЗГЕ АЖЫРАМАС БЛОК РЕТІНДЕ БЕРІЛЕДІ, БҰЛ САНА. СЫРТТАН АНЫҚТАЛҒАН САНА ОБЪЕКТИВТІ ТҮРДЕ ӨТЕ ЕРЕКШЕ: ОЛ ЖАҒДАЙҒА БАТЫРЫЛМАҒАН, ӨЗІН БІЛДІРЕТІН ТАЗА САНА, БІР НӘРСЕ ТУРАЛЫ САНА ЕМЕС, ӨЗІН-ӨЗІ ТАНУ. ӘЙЕЛДІҢ БҮКІЛ ЕТІ САНАЛЫ, ОНЫҢ БАРЛЫҚ САНАСЫ — ЕТ. ӘЙЕЛ – ӨЗ МҮМКІНДІГІ. ОЛ ӨЗІН ПАЙДАЛАНАДЫ (МҮМКІН).